آرشیو ماهانه: نوامبر 2021

یکی از رایج ترین انواع کیست تخمدان در بانوان ، کیست فولیکولار ( کیست خوش خیم تخمدان ) می باشد که در اثر رشد یک فولیکول مولد تخمک ایجاد می گردد. در حالت کلی ، تخمک درون یک کیسه پر از مایع بافتی تحت عنوان کیسه فولیکول قرار دارد ؛ زمانی که این فولیکول ها در طی سیکل ماهیانه ، رشد بیش از حد داشته و جهت آزاد سازی تخمک باز نشوند ؛ موجب تشکیل کیست های فولیکولار خواهند شد.

لازم به ذکر است که کیست های فولیکولار ، غالبا در سنین باروری و در پی تخمک گذاری ایجاد می شوند ؛ لذا پیدایش این کیست ها در سنین قبل از بلوغ به ندرت اتفاق خواهد افتاد و همچنین در دوران یائسگی نیز شاهد بروز آن نخواهیم بود.

توجه داشته باشید که کیست های فولیکولار ، اغلب بدون درد بوده و خطری به دنبال نخواهند داشت. بعلاوه شایان ذکر است که این کیست ها معمولا طی پروسه های بعدی قاعدگی خود بخود مرتفع می گردند و در معدود مواردی ممکن است عواقب خطرناکی در پی داشته و نیاز به بررسی های دقیق پزشکی داشته باشند.

علائم کیست فولیکولار

به طور کلی ، کیست های فولیکولار نشانه یا علامت خاصی به همراه ندارند و تنها در صورتی که بیش از حد رشد کرده یا متلاشی شده باشند ، احتمال دارد علائم ذیل را به دنبال داشته باشند :

• حالت تهوع و استفراغ
• درد یا نفخ در ناحیه تحتانی شکم
• حساس شدن سینه ها نسبت به درد
• بروز تغییراتی در سیکل ماهیانه

باید توجه داشت که چنانچه فرد با درد ناگهانی یا شدید در ناحیه شکم خود مواجه گردد و بخصوص در صورتی که این درد با افزایش درجه حرارت بدن و حالت تهوع نیز همراه باشد ؛ می بایست فورا به پزشک متخصص زنان مراجعه شود. زیرا ممکن است این اتفاق ، ناشی از مشکلات جدی تری بوده و نیاز به بررسی های اورژانسی داشته باشد.

علت تشکیل کیست فولیکولار

کیست فولیکولار در نتیجه چرخه معمول قاعدگی نمود می یابد. اگر شما زنی بارور بوده که در سن حاملگی قرار دارید ، تخمدان هایتان هر ماه ، کیست های فولیکولار مانندی را تولید می کنند. این فولیکول ها هورمون های با اهمیت استروژن و پروژسترون را تولید می سازند. همچنین در امر آزادسازی تخمک از تخمدان نیز دخیل هستند. در صورتی که فولیکول ها تخمک موجود درون خود را خارج نسازند ، به کیست تبدیل می شوند. این کیست فولیکولار می تواند رشد کند و از خون و مایعات بدن پر شود.

چه عواملی باعث می شوند احتمال تشکیل کیست فولیکولار افزایش یابد؟

این نوع از کیست های خوش خیم تخمدان در میان زنانی که در سن حاملگی به سر می برند و دخترانی که هنوز به سن بلوغ نرسیده اند ، رایج است. علاوه بر این موارد ، فاکتورهایی نیز وجود دارند که در بالابردن احتمال شکل گیری کیست های فولیکول اثر گذار هستند :

• در گذشته به کیست تخمدان مبتلا بوده باشید
• چرخه قاعدگی شما نامنظم باشد
• اگر در سن 11 سالگی یا پایین تر دوران پریودی شما آغاز شده باشد
• چنانچه از داروهای باروری استفاده می کنید
• در صورتی که سطح هورمون های بدنتان در حالت تعادل قرار ندارد
• اگر که میزان استرس و اضطراب شما بسیار بالا باشد

نحوه تشخیص کیست فولیکولار

عموماً وجود این کیست ها در تخمدان با علائمی همراه نبوده و در بسیاری از موارد بدون روند درمانی ، بهبود می یابند. در بعضی از زنان پزشک با انجام معاینات بالینی معمول به وجود آن ها پی می برد. برای زنانی که در سن بارداری بوده ، از سلامت عمومی مطلوبی بهره مند هستند و کیست باعث بروز نشانه ای در آن ها نشده است ، به تشخیص متخصص روند درمانی اتخاذ نمی گردد و توده خوش خیم فولیکولار به خودی خود از بین می روند. پزشک این روند را در طول جلسات چک آپ به طور منظم مورد بررسی قرار می دهد تا از عدم رشد کیست مطمئن شود. گاهی اوقات نیز امکان دارد ، انجام تست سونوگرافی واژینال را نیز تجویز کند.

اگر فرد در نواحی زیر شکم ، درد یا علائم دیگری را تجربه کند ، به منظور شناسایی علت ، متخصص زنان یک معاینه لگنی را به انجام می رساند. با توجه به نشانه ها بروز یافته و سوابق پزشکی فرد ، ممکن است انجام سی تی اسکن یا MRI را نیز لازم بداند

درمان کیست فولیکولار تخمدان

چنانچه کیست های فولیکولار در معاینات معمول ، توسط پزشک تشخیص داده شوند و در صورتی که بیمار در سنین باروری بوده و این کیست ها منجر به ایجاد هیچ گونه علائمی در او نشده باشند ؛ غالبا پزشک ، درمانی را برای بیمار تجویز نکرده و اجازه می دهد که کیست به خودی خود برطرف گردد.

البته کیست ها توسط پزشک ، به طور مرتب مورد بررسی قرار خواهند گرفت و حتی در مواردی ممکن است سونوگرافی واژینال ، معاینات لگنی ، سی تی اسکن ، ام آر آی و تست های تشخیصی دیگری درخواست شود تا از عدم رشد کیست ها اطمینان حاصل گردد.

لازم به ذکر است در صورتی که کیست فولیکولار به حدی رشد کرده باشد که سبب بروز درد یا انسداد خونرسانی به تخمدان ها یا لوله های رحمی شده باشد ؛ پزشک متخصص به منظور درمان آن ، جراحی کیست فولیکولار را درخواست خواهد کرد.

دکتر زهرا سیفی بهترین متخصص زنان تهران ، یکی از بهترین متخصصان در حوزه زنان و زایمان در استان تهران می باشند که شما عزیزان می توانید در راستای دریافت بهینه ترین خدمات درمانی به مطب ایشان مراجعه فرمایید.

یکی از بیماری های بسیار شایع که در خانم ها  آندومتریوز می باشد. آندومتریوز یکی از شایع ترین انواع کیست تخمدان  می باشد که گاهی با سندروم تخمدان پلی کیستیک دیده می شود. اما همه خانم ها مستعد به این وضعیت نمی باشند. آیا آندومتریوز می تواند روی ناباروری تاثیر بگذارد؟ علائم و راه های درمان کیست های آندومتریوز چیست؟ برای پاسخ به این سوالات با مطالعه مقاله زیر با ما همراه باشید.

کیست های آندومتریوز چگونه ایجاد می شود؟

در رحم خانم ها یک لایه پوششی از بافت طبیعی وجود دارد که بافت آندومترونیوم نام دارد و تحت تاثیر هورمون ها در طول سیکل تغییر می کند. این لایه پوششی در هر سیکل قاعدگی ریزش پیدا می کند و عادت ماهیانه ایجاد می شود و در فاصله زمیانی بین دو عادت ماهیانه رشد می کند و فضایی را برای لانه گزینی جنین تشکیل می شود اما اگر لانه گزینی و بارداری رخ ندهد در ماه بعدی دوباره ریزش می کند.

حال اگر به هر دلیلی بافتی شبیه به بافت داخی رحم در جایی غیر از داخل رحم مانند تخمدان ها یا در کنار لوله های رحمی یا پشت رحم قرار گیرد . این سول ها مرتب رشد می کنند با هر بار عادت ماهیانه این بافت ممکن است داخل حفره لگن خونریزی و ریزش های مختصری داشته باشد در نتیجه حفره لگن تحت تاثیر این بافت که نابجا در این قسمت قرار گرفته است ممکن است چسبندگی ایجاد کند ممکن است کیست هایی ایجاد شود که کیست های آندومتریوز نام دارد.

علائم کیست آندومتریوز

طیف علائمی که در یک خانم مبتلا به آندومتریوز ممکن است ایجاد شود، از نظر شدت بیماری یا اینکه کدام قسمت را درگیر کرده باشد، متفاوت است.

• اگر آندومتریوز داخل مثانه باشد ممکن است فرد در هنگام دفع ادرار دچار درد شود و این درد در زمان قاعدگی افزایش می یابد زیرا در دوران قاعدگی بافت شروع به ریزش پیدا می کند در نتیجه درد بیشتری اتفاق می افتد.
• اگر این بافت در روده اتفاق بیفتد هنگام اجابت مزاج درد ایجاد می شود. اگر در داخل لگن باشد باعث درد به هنگام مقاربت و هنگام قاعدگی و باعث ایجاد مشکلاتی در رابطه جنسی می شود.
• اگر بر روی لول های تخمدان ایجاد شود می تواند باعث ایجاد چسبندگی لوله ها و در نهایت موجب ناباروری می شود و اجازه نمی دهد لقاح تخمک  و اسپرم داخل لوله اتفاق بیفتد.

علل وقوع آندومتریوز

هر چند تا کنون علت قطعی برای بروز این عارضه معرفی نشده است اما موارد زیر را می توان به عنوان علت های احتمالی وقوع آندومتریوز دانست :

• قاعدگی برگشتی (Retrograde menstruation) : در قاعدگی برگشتی ، به جای آن که خون قاعدگی که حاوی سلول های آندومتر می باشد ، به خارج از بدن هدایت شود ، به سمت لوله های فالوپ و حفره لگنی بر می گردد. در این حالت سلول های آندومتر به دیواره لگن و سطح اندام های حفره لگنی اتصال می یابند و در آن محل به رشد خود ادامه داده و ضخیم تر می شوند.
• دگرگونی سلول هاس صفاقی: طبق یک نظریه ، متخصصان اظهار می کنند که هورمون ها یا فاکتورهای ایمنی بدن باعث تبدیل سلول های صفاقی به سلول هایی مشابه آندومتر می شوند.
• برجای ماندن اسکارهای جراحی : پس از پروسه های جراحی مانند هیسترکتومی یا زایمان سزارین ، ممکن است سلول های اندومتر به سطح اسکارهای ناشی از روند جراحی متصل شوند.

ریسک فاکتورهای آندومتریوز

برخی از عوامل در طول زندگی می توانند احتمال ابتلا به آندومتریوز را بالا ببرند، از جمله :

1. عدم بارداری
2. شروع دوران قاعدگی از سنین پایین
3. رسیدن به دوران یائسگی در سنین بالا
4. طولانی بودن یک دوره قاعدگی ( بیش از 7 روز)
5. اختلالات و ناهنجاری های مربوط به فرایند تولیدمثل

تشخیص آندومتریوز

تشخیص آندومتریوز در واقع به طور دقیق با لاپاراسکوپی اتفاق می افتد. در طی لاپاراسکوپی از بافت ها نمونه برداری صورت می گیرد و نهایتا با تشخیص بافت شناسی تشخیص درست و قطعی داده می شود و نهایتا اقدامات درمانی هم آغاز می شود.

کیست های تخمدان و نازایی

احتمال ناباروری به علت وجود چسیندگی و کیست های به وجود آمده در افرادی که به آندومتریوز مبتلا هستند بیشتر می شود. این کیست ها اندازه های مختلفی دارند که از 2 تا 10 سانتی متر متغیر می باشد. داخل این کیست تخمدان یک مایعی شکلاتی رنگ که به خاطر خون جمع شده در آن می باشد، حالت کیستیک ایجاد می کند. به دلیل اینکه این کیست ها حالت چسبندگی به اطراف دارند معمولا پیچ نمی خورند و با همین وضعیتی که دارند می توانند باعث ایجاد عملکرد و انسداد بر روی لوله های تخمدان و رحمی شود و بعد از ایجاد بارداری درصد کمی هم می توانند بر روی سقط اثر بگذارند.

درمان آندومتریوز

درمان آندومتریوز بر حسب اینکه در کدام ناحیه ایجاد شده، از درمان های دارویی تا درمان های جراحی متفاوت است. درمان های دارویی معمولا با باروری مداخله می کند یعنی اگر خانمی در حال درمان آندومتریوز باشد ممکن است دچار نازائی شود بنابراین به غیر از عوارض ناشی از آندومتریوز ممکن است باروری در زمان درمان آندومتریوز، مختل شود. در گروهی از خانم ها که چسبندگی های شدید داخل لگنی دارند نیاز است اقدامات جراحی برای آنها انجام شود تا چسبندگی های رحمی آزاد شود تا دردها و علائم بیمار تا حد زیادی برطرف شود.

روندهای درمانی آندومتریوز

هورمون تراپی : داروهای هورمونی گاهی اوقات در کاهش یا رفع درد ناشی از آندومتریوز مؤثر هستند.بالا و پایین رفتن سطح هورمون ها در طول چرخه قاعدگی باعث بوجود آمدن این دسته از کیست های تخمدان می شود. روند هورمون تراپی ، سرعت رشد این سلول ها را کاهش داده و از شکل گیری کیست های جدید جلوگیری می کند.

جراحی : اگر به کیست آندومتریوز مبتلا هستید و تمایل دارید که باردار شوید ، برای رهایی از کیست های تخمدان و درد ناشی از آن می توانید تحت جراحی قرار بگیرید. البته این دسته از جراحی ها به گونه ای انجام می پذیرند که رحم و تخمدان های شخص از بدن خارج نشده و در محل خود باقی می مانند. معمولاً متخصص زنان برای جراحی آندومتریوز از روش لاپاراسکوپی استفاده می کنند. در برخی موارد که کیست ها به صورت پراکنده قرار گرفته اند جراحی از ناحیه شکمی انجام می پذیرد.  در جراحی لاپاراسکوپی، متخصص لاپاراسکوپ را از طریق یک برش کوچک در نزدیکی ناف و ابزار جراحی ها از طریق یک برش کوچک دیگر به بدن وارد می سازد و بوسیله ابزار جراحی کیست ها را از محل بر می دارد.

آندومتریوز و سرطان

در صد احتمال ابتلا به سرطان تخمدان برای کسانی که به آندومتریوز مبتلا هستند ، در مقایسه با زنان دیگر ، بالاتر می باشد اما به طور کلی به ندرت پیش می آید که فردی به سبب این نوع از کیست تخمدان به سرطان مبتلا شود.

عوارض آندومتریوز 

آندومتریوز می تواند باعث اختلالات سیکل قاعدگی شود. کیست های آندومتریوز در اثر برگشت خون قاعدگی به داخل شکم می باشد و باعث ایجاد کیست و ضایعات دیگر بر روی تخمدان و رباط های اطراف رحم ضایعات چسبینده ای ایجاد کند که باعث دردهای قاعدگی بسیار شدید می شود که معمولا به درمان های دارویی پاسخ نمی دهد.