از عمده مشکلات خطرناکی که طی دوران بارداری ، مادران باردار را تهدید می کند ؛ می توان به چسبندگی جفت اشاره نمود.
جفت چیست ؟
جفت در واقع ، به ساختاری گفته می شود که در دوران حاملگی در داخل رحم رشد و نمو پیدا می کند.
جفت به جداره رحم چسبیده است ؛ بند ناف مابین جنین و جفت ایجاد اتصال می کند.
جفت ، مواد غذایی و اکسیژنی که برای رشد جنین لازم است را میسر می سازد و مانع رسیدن مواد زائد به خون جنین می شود.
لازم به ذکر است که جفت ، بعد از متولد شدن جنین ؛ از دیواره رحم جدا خواهد شد ؛ اما در صورتی که مشکل چسبندگی جفت وجود داشته باشد ، تمام یا بخشی از جفت یا استقامت زیادی به دیواره رحم چسبیده و از آن جدا نخواهد شد.
این اختلال ، موجب بروز خونریزی رحم در سه ماهه سوم بارداری شده و در مواردی نیز منجر به کم خونی شدید مادر بعد از زایمان می شود.
به چه دلائلی چسبندگی جفت اتفاق می افتد ؟
چسبندگی جفت ، می تواند به دنبال دلایلی ؛ اعم از وجود ناهنجاری در دیواره داخلی رحم رخ دهد که اصولا به دلیل زخمی شدن دیواره رحم بر اثر عمل سزارین و دیگر عمل های جراحی رحم رخ می دهد.
وجود زخم بر روی دیواره رحم ، می تواند باعث شود که جفت به صورت غیرطبیعی به اعماق دیواره رحم وارد شود ؛ البته در بعضی از مواقع هم پیش می آید که چسبندگی جفت ، ناشی از ناهنجاری دیواره رحم نبوده و بر اثر دلایل دیگری رخ دهد.
در بارداری طبیعی ، نطفه درون رحم مادر رشد می کند. در برخی زنان ، به علل مختلف ممکن است بارداری خارج از رحم اتفاق افتد. در چنین مواردی ، مراجعه به متخصص زنان و زایمان امر ضروری تلقی می شود ؛ زیرا حاملگی خارج از رحم ، می تواند زندگی مادر را تهدید کند.
این عارضه زمانی رخ می دهد که نطفه در محلی به غیراز رحم ، مانند لوله های فالوپ، تخمدان ها، حفره شکمی یا دهانه رحم، قرار گرفته و رشد کند.
علت حاملگی خارج از رحم
به طور کلی ، علت بارداری خارج از رحم شناخته شده نیست. اما می توان گفت یکی از عواملی که به بروز این عارضه منجر می شود ، عفونت های دوران حاملگی است که در غشای رحم و ناحیه لگن نمود پیدا می کنند. همین امر ورود تخمک به رحم را با مشکل مواجه می سازد.
در حالت طبیعی بارداری ، تخمک بارور شده از تخمدان خارج می شود و از طریق لوله های فالوپ به رحم می رسد. این پروسه طی 5 روز انجام می شود. تخمک در رحم جای گرفته و رشد می کند.
حاملگی خارج از رحم بدین معناست که نطفه این مراحل را به طور کامل طی نکرده است. بنابراین امکان دارد که تخمک از از تخمدان خارج شده باشد اما به رحم نرسد. به علت تنگ بودن لوله های فالوپ، ممکن است تخمک از آن عبور نکند و همان جا باقی بماند.
علائم بارداری خارج از رحم
خونریزی واژینال : این نوع خونریزی ، به پروسه خونریزی دوره عادت ماهیانه ، بسیار شباهت دارد. در صورتی که خون مشاهده شده نارنجی رنگ باشد، باید سریعا به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه نمایید. چرا که این عارضه ، به نطفه فشار وارد می سازد و سبب خروج آن از رحم می شود.
درد مداوم در ناحیه تحتانی شکم و یک طرف لگن : زنانی که احتمال دارد به بارداری خارج از رحم دچار شوند، از همان اوایل دوران بارداری ، در یک طرف لگن یا زیر شکم خود به طور مداوم از درد رنج می برند. لازم به ذکر است که در صورت تشدید درد، بایستی فوراً با پزشک معالج خود تماس حاصل فرمایید.
علائم ناشی از پارگی لوله های فالوپ: در صورت پارگی لوله های فالوپ به سبب حاملگی خارج از رحم، علائمی همچون خواب آلودگی ، سرگیجه ، تعرق فراوان ، اسهال ، یبوست و درد کتف و شانه بروز پیدا می کنند.
از دیگر علائم و نشانه های بارداری خارج از رحم ، می توان به زرد شدن چهره مادر ، ضعف در بینایی ، درد مداوم در سینه ها ، تهوع و استفراغ و تغییر خلق و خوی آنان اشاره کرد که منجر به وخیم شدن سلامت آن ها در پروسه ماهیانه می شود.
چه عواملی در افزایش احتمال بارداری خارج از رحم دخیل هستند
در صورتی که فرد، در گذشته یک بار حاملگی خارج از رحم را تجربه کرده باشد، احتمال آن که مجدداً این نوع بارداری را تجربه کند، زیاد است.
عفونت هایی همچون سوزاک یا کلامیدیا که از طریق آمیزش جنسی به فرد منتقل می شوند، باعث التهاب لوله ها و سایر ارگان های مجاور شده و ریسک بارداری خارج از رحم را افزایش می دهد.
برخی از مطالعات نشان می دهند زنانی که تحت فرایندهای درمان ناباروری قرار گرفته اند، احتمال وقوع این نوع حاملگی در آنان نیز بیشتر خواهد بود.
جراحی لوله های فالوپ مسدود شده یا آسیب دیده نیز احتمال چنین بارداری را افزایش می دهد.
افزایش سن نیز ریسک حاملگی برون رحمی را بالا می برد. بدین معنا زنانی که در سنین بالاتر باردار می شوند، به میزان بیشتری در معرض بروز این نوع حاملگی قرار دارند.
پیشگیری
در حقیقت راهی جهت جلوگیری از بروز این نوع حاملگی وجود ندارد ؛ اما با رعایت یک سری نکات می توان ریسک وقوع آن را کاهش داد:
داشتن رابطه جنسی محافظت شده به منظور پیشگیری از ابتلا به عفونت های مربوط به آمیزش جنسی
عدم برقراری رابطه جنسی با افراد متعدد
ترک سیگار و مصرف سایر دخانیات
نحوه تشخیص بارداری خارج از رحم
تست بارداری : پزشک معالج از فرد می خواهد که آزمایش خون مربوط به هورمون HCG را انجام دهد. او از این طریق می تواند از حامله بودن فرد اطمینان حاصل کند؛ زیرا سطح این هورمون در دوران بارداری افزایش می یابد. تا زمانی که نتیجه سونوگرافی، بارداری خارج از رحم را تأیید کند، این آزمایش خون، هر چند روز یک بار انجام می شود.
سونوگرافی : پزشک متخصص زنان و زایمان از طریق سونوگرافی واژینال، می تواند محل دقیق قرارگیری جنین را مشاهده نماید. در این آزمایش، پزشک یک هندپیس درون واژن فرد قرار می دهد.
امواج صوتی منتشر شده از آن، تصویری از محیط داخلی رحم، تخمدان ها و لوله های فالوپ تشکیل می دهد. در نهایت این تصویر بوسیله مانیتور به نمایش گذاشته می شود.
درمان بارداری خارج از رحم
با توجه به علائم نمود پیدا کرده و زمان تشخیص حاملگی خارج از رحم ، پزشک متخصص یکی از روندهای درمانی را به کار می گیرد.
مصرف دارو: در صورت شناسایی این نوع حاملگی در مراحل اولیه، دکتر جهت درمان، دارو تجویز می نماید تا رشد سلول های خارج شده از رحم را متوقف سازد. این دسته از داروها به صورت تزریقی مورد استفاده قرار می گیرند. جهت اتخاذ این روند درمانی، لازم است که پزشک به طور قطع از بارداری خارج از رحم مطمئن باشد.
لاپاراسکوپی: برای انجام عمل لاپاراسکوپی، پزشک در ابتدا یک برش کوچک بر روی شکم، نزدیک به ناف، ایجاد می نماید. سپس با استفاده از لاپاراسکوپ درون لوله های های فالوپ را مشاهده می کند. با توجه به شدت خونریزی و میزان آسیب وارد شده به لوله های فالوپ، امکان دارد جراح تنها سلول هایی که بیرون از رحم رشد کرده اند را بردارد یا این که همراه با آن، لوله های فالوپ را نیز خارج سازد.
جراحی: چنانچه بارداری خارج از رحم، خونریزی بسیار شدیدی را در پی داشته باشد، لازم است که فرد فوراً تحت عمل جراحی قرار بگیرد. جراحی با بکارگیری یکی از تکنیک های لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی انجام می شود.
پزشک ، لاپاروسکوپی را برای درمان این عارضه توصیه می کند ؛ زیرا بهبودی در مدت کوتاه تری حاصل می شود.
افتادگی رحم ، یکی از دغدغه هایی است که معمولا پس از زایمان های مکرر در زنان رخ می دهد ؛ البته اگر زنان به سلامت خود اهمیت خاص و ویژه ای دهند و به طور منظم به متخصص زنان و زایمان مراجعه نمایند ، می توانند به راحتی از بروز این مشکل جلوگیری کنند.
علائم افتادگی رحم
علائم افتادگی رحم با توجه به وسعت افتادگی رحم ( خفیف یا حاد بودن آن ) ، متفاوت می باشد ؛ لازم به ذکر است که در افتادگی خفیف ، اصولا هیچ علائمی وجود ندارد ؛ اما اگر افتادگی حاد باشد علائمی به شرح ذیل ظاهر می شود :
بیمار حس پری در مثانه می کند.
احساس می کند که توده ای در داخل یا خارج از واژن جلو آمده است.
بیمار احساس سنگینی یا درد کمی در قسمت تحتانی پشت می کند.
با مشکل در دفع مدفوع و ادرار مواجه می شود.
احساس ناراحتی مبهم در لگن می نماید.
در زمان رابطه جنسی احساس درد خواهد داشت.
با کمر دردی روبرو خواهد بود که با بلند شدن افزایش پیدا می کند.
بی اختیاری ادرار و نشت ادرار در زمان خندیدن خواهد داشت.
با بیشتر شدن ترشحات واژن و خونریزهای نامرتب واژینال روبرو خواهد بود.
میزان خونریزی قاعدگی در او افزایش خواهد داشت.
احساسی مانند نشستن روی یک توپ کوچک یا چیزی که انگار از واژن بیرون آمده است ، را خواهد داشت.
در این مواقع ، نگرانی های جنسی ؛ مثل احساس از دست دادن قوای بافت واژن هم امکان دارد زنان را درگیر و ناراحت کند .
باید دقت کرد که این نشانه ها در زمان های صبح کمتر می باشد ، اما در طول روز فرد مبتلا را بیشتر درگیر می کند.
دلایل افتادگی رحم
رباط و عضلات رحم ، مسئول نگهداری مثانه و رحم در موقعیت های مخصوص خود درون لگن می باشند ؛ چنانچه هر یک از این اندام ها ضعیف عمل کرده یا بر اثر کشیدگی شل شوند ، رحم جا به جا خواهد شد و در نتیجه افتادگی رحم یا پرولاپس رخ داده و به دیواره واژن فشار وارد خواهد آمد.
افتادگی رحم ، غالبا در خانم های پس از دوران یائسگی و معمولا بعد از یک یا دو بار زایمان طبیعی اتفاق می افتد.
کم شدن هورمون استروژن و تکرار عمل فشار به رحم ، نیز می تواند باعث تضعیف عضلات کف لگن شده و منجر به افتادگی رحم شود.
لازم به ذکر است که اندازه حرکت و جابه جایی رحم ، در بعضی موارد بسیار خفیف است و در داخل خود واژن اتفاق می افتد ؛ اما گاهی اوقات رحم به طورکامل از واژن خارج می شود.
از دیگر عواملی که می توانند موجب رخ دادن افتادگی رحم شوند ؛ عبارتند از :
زایمان دشوار با فورسپس یا دیگر وسایل زایمان
زایمان های طبیعی مکرر ؛ به خصوص زایمان جنین با وزن زیاد یا زایمان دشوار که در آن عضلات کف لگن و بافت نگهدارنده آن دچار صدمه می شوند.
فشار خارجی بر عضلات و رباط ها که به دنبال اضافه وزن و چاقی رخ می دهد و می تواند باعث افتادگی رحم شود.
سوء تغذیه و سوء جذب مواد غذایی که موجب بروز اختلال در جذب مواد پروتئینی می شود.
بیماری هایی اعم از تومورها و همچنین زور زدن زیاد هنگام اجابت مزاج و بلند کردن اجسام سنگین ؛ موجب بالا رفتن فشار خون در داخل شکم می شوند و می توانند به افتادگی رحم منتج شوند.
ناگفته نماند که ژنتیک ، نیز از دیگر عللی است که در بروز افتادگی رحم دخیل است ؛ به طوری که امکان دارد فردی بعد از چندین زایمان طبیعی سخت و دشوار باز هم به این مشکل دچار نشود ، ولی فرد دیگری با یک بار داشتن زایمان طبیعی با این معضل درگیر شود.
