کیست تخمدان
کیست تخمدان ، یکی از شایع ترین بیماری های زنان می باشد که در صورت عدم درمان به موقع ، ممکن است برای بیمار خطر آفرین باشد. این عارضه در واقع ، در اثر ایجاد یک یا چند کیست غیر طبیعی در تخمدان ها ایجاد می شود. کیست ها ، کیسه های کوچک حاوی مایع هستند که درون تخمدان ها یا روی آن ها رشد می نمایند. در مقاله پیش رو برای آگاهی هرچه بیشتر خانم ها از این مشکل ، شناخت و نحوه درمان آن ، دکتر زهرا سیفی ، بهترین متخصص زنان و زایمان تهران ، به تشریح توضیحاتی درباره کيست تخمدان پرداخته است.
علت ایجاد کیست تخمدان
ممکن است که عوامل بسیار زیادی باعث ایجاد این نوع کیست ها در تخمدان شوند ؛ که از جمله آن ها می توان به اختلال عملکرد تخمدان ها ، چاقی ، عدم تخمک گذاری ، علل مادرزادی ، داروهای محرک بارداری و هورمون پرولاکتین اشاره نمود. معمولا در 80 تا 85 درصد موارد ، کیست های تخمدان خوش خیم بوده و در سنین زیر 45 سال تنها 6% از این کیست ها ممکن است که سرطانی شوند.
در این ویدئو صحبت های دکتر زهرا سیفی بهترین متخصص زنان تهران را در خصوص کیست تخمدان ملاحظه می فرمایید.
علائم کیست تخمدان
با توجه به نوع کیست ایجاد شده در تخمدان ، ممکن است که بیمار علائم مختلفی مانند دردهای شدید شکمی و لگنی ، دردهای ناگهانی در اثر پارگی کیست یا پیج خوردن توده ، اتساعات شکمی ، اختلالات قاعدگی ، تهوع و استفراغ ، تغییرات نبض ، درد به هنگام رابطه جنسی ، احساس ضعف كه ممكن است به علت خونریزی داخلی باشد و همچنین تکرر ادرار بر اثر فشار کیست ها بر مثانه و درد پهلو به دلیل وارد شدن فشار بر کلیه را تجربه کند. البته در موارد زیادی ، کیست تخمدان علامت خاصی نداشته و بیمار حتی متوجه وجود آن ها در بدن نخواهد شد مگر این که کیست از نظر هورمونی فعال بوده و علائمی مانند نداشتن تعادلات هورمونی را به صورت خونریزی غیرطبیعی از خود نشان دهد.
تشخیص کیست تخمدان
از آن جایی که در بیشتر موارد کيست تخمدان علامت خاصی ندارد ، در صورتی که پزشک متخصص زنان و زایمان خوب در تهران ، در حین معاینات لگنی مشکوک به وجود کیست تخمدان در بیمار شود ، تست های دقیق تری برای تشخیص این مشکل تجویز می نماید. معمولا پزشک برای روش درمان خود ، به سایز کیست و محتوای داخل آن توجه می نمایند. در اغلب بیماران ، کیست هایی که داخل آن ها مایع وجود دارد ، سرطانی نیستند ولی کیست هایی که درون آن ها مواد جامد یا مخلوطی از جامد و مایع وجود داشته باشد ، پزشک برای تشخیص سرطانی بودن یا نبودن آن ها ، سونوگرافی تجویز خواهد کرد. گاهی نیز پزشک مجبور است برای تشخیص خود از اسکن CAT یا MRI استفاده نماید.
پیشگیری از کیست تخمدان
طبق تحقیقات انجام شده می توان اشاره داشت که به جز درمان های دارویی ، روش پیشگیری خاصی برای جلوگیری از ایجاد كیست تخمدان وجود ندار. البته لازم به ذکر است بانوانی که قرص های ضد بارداری مصرف می کنند ، به مراتب کمتر از سایر خانم ها دچار کیست تخمدان می شوند. همچنین ناگفته نماند در دوران بارداری و شیردهی نیز به دلیل کاهش فعالیت تخمدان ها ، کیست های تخمدان کمتری مشاهده می شود و حتی در صورت وجود کیست نیز در این دوران ؛ بهبودی خود بخودی مشاهده می گردد. به طور کلی بهترین گزینه برای پیشگیری از پیدایش این عارضه ، مراجعه سالیانه و مرتب به یک بهترین متخصص زنان تهران و تحت نظر بودن می باشد.
انواع کيست تخمدان
کیست تخمدان ممکن است انواع مختلفی داشته باشد که شایع ترین نوع آن ، کیست فولیکولی است که از فولیکول های تولید کننده تخمک ایجاد می شود. کيست تخمدان از بیماری هایی است که همه خانم ها در مقطعی از زندگی خود به آن دچار می شوند. کیست های تخمدان ، انواع مختلفی دارند که در ادامه به معرفی آن ها و شرح توضیحاتی مختصر در خصوص هر یک پرداخته شده است.
کیست های فولیکولار
شایع ترین نوع کيست تخمدان در خانم ها هستند که در نتیجه رشد یک فولیکول تولید کننده تخمک ایجاد می شوند. در حالت طبیعی ، تخمک درون یک کیسه پر از مایع است که به این کیسه فولیکول گفته می شود. زمانی که این فولیکول ها در طی سیکل های ماهیانه ، رشد بیش از حد داشته و برای آزاد سازی تخمک باز نشوند ؛ کیست های فولیکولار ایجاد می گردند.
کیست های آندومتریوز
آندومتریوز به وضعیتی گفته می شود که طی آن ، غشای دهانه رحم که آندومتر نام دارد ؛ در فضای خارج رحم رشد کرده و معمولا تا لوله های حمی ، تخمدان ها و دیواره لگن ادامه می یابد. کیست های آندومتریوز که به کیست های آندومتریال یا کیست های شکلاتی نیز معروف اند ، اغلب در داخل تخمدان ها تشکیل شده و محتوای آن ها مملو از خون کهنه می باشد. عموما 40 – 20 درصد از مبتلایان به آندومتریوز ، با کیست های آندومتریوز نیز مواجه می شوند. در کیست های آندومتریوز ممکن است بیمار علائمی مانند اختلال قاعدگی ، درد زیر شکم ، درد شدید هنگام نزدیکی و قاعدگی ، درد در زمان اجابت مزاج و لکه بینی را مشاهده کند.
کیست های درموئید
گاهی ممکن است برای تشکیل بافت های دیگر بدن ؛ مانند مو یا دندان در بافت تخمدان ها رشد غیر طبیعی داشته باشیم که در این حالت در تخمدان ها کیست مشاهده می شود و به آن ها کیست درموئید اطلاق می شود.
کیست های پلی کیستیک ( PCO )
گاها ممکن است از چند تخمک ، چند کیست کوچک ایجاد شود ؛ با تدوام این کار ، تعداد زیادی کیست کوچک در تخمدان ها ایجاد خواهد شد که به سندروم تخمدان پلی کیستیک موسوم است.
کیست های فونکسیونل
نوع دیگری از کیست ها هستند که در مرحله دوم چرخه پریود که دوره لوتیئنی نامیده می شود ایجاد می گردند و معمولا خطری برای بیمار ندارند.
کیست های لوتئال
کیست های لوتئال (CL ) نوعی کیست تخمدان عملکردی هستند و زمانی اتفاق می افتند که کورپوس لوتئوس ( بافتی که پس از آزادسازی تخمک از فولیکول به جا می ماند ) پر از خون شود. کیست های لوتئال ، نسبت به کیست های فولیکولار نادرتر می باشند. این کیست گاها با بارداری همراه است و می توان گفت شایع ترین توده لگنی است که در سه ماهه اول بارداری رخ می دهد.
درمان کیست تخمدان در تهران
معمولا روش های درمانی برای این عارضه ، دربیماران مختلف بسته به شرایط بیمار مانند سن ، شرایط جسمی بیمار ، علائم بیماری ، مشخصات سونوگرافی و آزمایش های خون متفاوت است.
1ـ درمان دارویی : از آن جایی که بیشترین درصد کیست ها فیزیولوژیک هستند ، با درمان های دارویی قابل درمان می باشند . حتی در صورتی که بیمار هیچ گونه دارویی مصرف نکند ؛ انتظار می رود که کیست بعد از گذشت 2 ماه کوچک تر شود ، ولی در صورتی که بعد از این مدت سایز کیست تغییر نکند یا رشد آن بیشتر شود ،؛ باید به دنبال دلیل ایجاد کیست و راه اصلی درمان آن بود.
2ـ جراحی برداشت کیست تخمدان : گاهی ممکن است که درمان دارویی برای درمان کيست تخمدان در تهران جوابگو نباشد که در این صورت پزشک از روش جراحی برای برداشتن کیست استفاده می نماید. ممکن است که این جراحی به روش جراحی باز یا لاپاراسکوپی انجام گیرد که متناسب با شرایط بیمار نحوه انجام جراحی انتخاب می شود.
ارتباط کیست تخمدان و چاقی
حتما در رابطه با خطرات چاقی و اضافه وزن اطلاعاتی دارید و می دانید که این موضوع می تواند چالش هایی را در زندگی ایجاد کرده و مشکلات و بیماری های بسیاری را برای فرد ایجاد نماید. زمانی که از افراد در رابطه با عوارض چاقی سوال می شود ، بیشتر آن ها به مواردی مثل فشار خون بالا ، بیماری های قلبی ، کلسترول خون و مواردی از این دست اشاره می کنند و کمتر کسی ممکن است در رابطه با موضوع چاقی و کیست تخمدان اطلاعات کافی داشته باشد. در واقع باید بدانید که این مشکل در خانم هایی که دارای اضافه وزن شدید هستند ، مشکلاتی را ایجاد کرده و اغلب در باروری زنان اختلالات بسیاری را ایجاد می نماید. در ادامه به عوارض چاقی با این نوع کیست و تاثیر آن در قدت ناباروری اشاره شده است :
- ایجاد اختلالات هورمونی
- ایجاد اختلالاتی در سیکل قاعدگی
- ایجاد اختلالاتی در پروسه تخمک گذاری
- افزایش احتمال سقط جنین
- تشدید عوارض تنبلی تخمدان
- کاهش ضخامت لایه آندومتر
علل ایجاد کیست تخمدان در دختران مجرد
هنوز علت اصلی ایجاد کیست های تخمدان در دختران مجرد به صورت دقیق مشخص نیست. اما بررسی های انجام شده روی بیماران نشان می دهد برخی موارد می تواند منجر به ایجاد کیست در ناحیه تخمدان دختران شود که از جمله این موارد عبارت هستند از :
- عدم تخمک گذاری
- ژنتیک
- چاقی و اضافه وزن
- اختلالات عملکردی تخمدان ها
- اختلالات هورمونی
- کم کاری و یا پرکاری غده تیروئید
از علائم این کیست در دختران مجرد می توان به حساسیت در سینه ها ، تب ، عفونت های لگنی ، دردهای زیر شکم ، حالت تهوع ، حرکات دردناک روده و ضعف اشاره نمود. ابتلا به این بیماری محدوده سنی خاصی نداشته و می تواند خانم ها را در هر سنی دچار نماید. لازم به ذکر است که اغلب کیست های تخمدان در دختران خوش خیم بوده و به راحتی قابل درمان است.
کیست های تخمدان طی دوره بارداری
کیست تخمدان جزء کیست های متداول می باشد که دسته بندی خاصی نداشته و اغلب در دوران حاملگی ظهور می کند. در اکثر مواقع در سونوگرافی های قبل از زایمان تشخیص داده می شوند که معمولا خوش خیم بوده و به جراحی نیازی ندارند. اما اگر کیست ها بدخیم باشند ، بچرخند ، اختلال در خون رسانی تولید کنند ، پارگی در آن ها رخ دهد و یا اندازه آن بزرگ باشد ، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
کیست های پاتولوژیک
این کیست ها مانند کیست های فولیکولی به دو دسته تقسیم می شوند :
کیست های درموئید یا تروتوماس : کیست های ترموئید اغلب خوش خیم بوده و از سلول های سازنده تخمک تولید می شوند. کیست های تروتوماس با جراحی برداشته می شوند و از شایع ترین کیست های پاتولوژیک خانم های زیر 30 سال می باشند.
کیست های آدنوما : کیست های آدنوما ، کیست های تخمدانی می باشند که توسط سلول های بیرونی تشکیل شده اند. بعضی از این کیست ها شامل مایعی مخاطی و غلیظ می باشند ، در صورتی که باقی آن ها از آب پر شده اند. این کیست های تخمدان جای اینکه درون تخمدان رشد کنند ، به دیواره بیرونی تخمدان مانند ساقه می چسبند و با این کار می توانند به شکل قابل توجهی رشد کنند. کیست های آدنوما به ندرت سرطان زا بوده و با جراحی حذف می شوند. این کیست ها اکثرا در میان خانم های بالای 40 سال رایج می باشد.
کیست های تخمدان چه افرادی را بیشتر درگیر می کند ؟
- سن و سال : این کیست ها بیشتر در افرادی وجود دارد که در سن باروری می باشند.
- وضعیت بارداری : احتمال باقی ماندن و تشکیل کیست در دوران حاملگی بیشتر است.
- سابقه کیست تخمدان : اگر قبلااین عارضه را تجربه کرده اید اکنون بیشتر در معرض آن می باشید.
- مشکلات سلامتی : مانند اندومتریوز، مصرف بعضی از داروها و مشکلات هورمونی می تواند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهد.
آیا بین سرطان و کیست تخمدان ارتباطی وجود دارد ؟
بله به طور کلی می توان گفت اکثر کیست ها سرطانی نیستند و در واقع اغلب آن ها سرطانی هستند. در مواردی بسیار نادر یک کیست ممکن است شکل اولیه ای از سرطان تخمدان باشد. با افزایش سن خانم ها خطر سرطان تخمدان بیشتر می شود. آزمایشی برای بررسی سرطان تخمدان است که برای اکثر بانوان توصیه نمی شود.
درمان کیست تخمدان با رژیم غذایی
اغلب با رژیم غذایی مناسب می توان کیست تخمدان را دفع کرد که شامل موارد زیر می باشد :
- پرهیز از غذاهایی که نگهدارنده دارند مانند انواع کنسروها
- اجتناب از غذاهای غلیظ مانند کله پاچه ، پیتزا ، لازانیا ، شیرینی و غیره
- مصرف غذاهای سرد مانند ماست ، ماهی ، برنج و میوه های سرد مانند گیلاس ، گوجه سبز وغیره را کم کنید.
- استفاده از غذاهایی که سرشار از اسیدهای چرب هستند مانند روغن ماهی ، تخم کدو ، گردو و غیره
اگر کیست تخمدان در بدن بترکد چه اتفاقی می افتد ؟
در صورتی که این اتفاق بیفتد در ناحیه تحتانی شکم زن درد شدیدی ایجاد می شود. این پارگی با خونریزی همراه است که اگر این عارضه کنترل شود ، نیازی به جراحی نیست و با مسکن های تجویزی توسط پزشک درد حاصل از خونریزی نیز کاهش می یابد ؛ در غیر اینصورت با جراحی خونریزی متوقف خواهد شد.
برای جلوگیری از کیست چه کارهایی می توان انجام داد ؟
هنوز برای این سوال پاسخ قطعی وجود ندارد. کیست در بدن تمام بانوانی که تخمک گذاری می کنند ، ممکن است به وجود بیاید. در صورتی که تعداد دفعاتی که در بدن بیمار کیست تخمدان تشکیل می شود ، زیاد باشد برای پرهیز از تخمک گذاری قرص های جلوگیری از بارداری که هورمونی هستند ، تجویز می شود. مصرف این قرص ها موجب کاهش احتمال کیست در تخمدان ها می شود.
